THỬ TÌM HIỂU MỘT CHÚT VỀ "VÔ VI" 無為

Vô Vi có thể gọi là danh từ thâu tóm tất cả Đạo Đức Kinh. Nó  bao quát tất cả mọi đề tài đã được giải rõ trong tám mươi mốt chương sách: không có chương nào là không nói đến nó.

- Lão Tử nói: “Ngã hữu tam bửu…nhất viết từ, nhị viết kiệm, tam viết bất cảm vi thiên hạ tiên” 
(我有三寶… 一日慈, 二日儉, 三日不敢為天下先) 
(Ta có ba vật báu… Một là Từ, hai là Kiệm, ba là không dám đứng trước thiên hạ) (Ch.67).
* Từ : là yêu tất cả mọi người, bất luận đối với người tốt hay kẻ xấu… 
Người đời không phải thế: Người đời bảo: “dĩ oán báo oán”. Nho gia bảo: “dĩ trực báo oán” (Luận ngữ), đó là đạo hữu vi. 
Trái lại
* *Từ là dám xem kẻ thù như người bạn, không lấy oán mà báo oán, cũng không lấy “trực” mà báo oán, nghĩa là không dám châm thêm vào ngọn lửa oán thù đến nỗi gần như không dám biết đến hai chữ thù oán là gì. 
Thiên hạ thì lấy xa xỉ, khoa trương làm mục đích tiến thủ, tranh nhau đua đòi trong sự xa hoa lộng lẫy càng nhiều bao nhiêu càng hay bấy nhiêu… 

- Lão Tử  khuyên "Thánh nhân khứ thậm, khứ xa, khứ thái” [ĐĐK, ch.29]聖人去甚，去奢，去泰。(Thánh nhân từ bỏ sự cực đoan, xa xỉ, và cao sang).và lấy kiệm ước làm căn bản cho người trị nước. Ông lại còn khuyên ta “tri chỉ, tri túc” (知止, 知足).

Người đời đều lấy sự ăn ngồi trên trốc làm vinh, và suốt đời chạy mãi theo cái bả vinh hoa phú quý…

 thì Lão Tử lại bảo không nên “đứng trước thiên hạ”, cần phải khiêm nhu, từ tốn… và luôn luôn đứng dưới và ngồi sau.

“Từ”, “Kiệm”, và “bất cảm vi thiên hạ tiên”, đó đều là những hành động Vô Vi trong phương xử thế

 --- Hữu Vi,  lấy Mạnh mà thắng Mạnh, còn Vô Vi thì trái lại lấy Nhu mà thắng Cương, lấy Nhược mà thắng Cường… và hơn nữa lấy “cái không tranh mà thắng được một cách vẹn toàn” ( bất tranh nhi thiện thắng. [Đạo Đức Kinh, chương 73]不爭而善勝 không tranh mà thiện thắng)
là khác! 
Đó là Vô Vi trong đạo tranh đấu.

- Người đời thường bảo “biết người là Trí”, Lão Tử lại bảo “biết mình là sáng”. 
- Người đời thường bảo “thắng người là có sức”, Lão tử bảo “thắng mình là mạnh”. 

Biết người, thắng người là Hữu Vi, 
Biết mình và thắng mình đó là Vô Vi.

--- Và hơn nữa “đừng tự xem mình là sáng”, “đừng tự cho mình là phải”, “đừng tự cho mình là có công”, “đừng tự cho mình là trên hết”… một cách thành thật tự nhiên. 
Đó đều là những hành động 

***___Vô Vi tiêu diệt cái “Bản ngã” của mình. 
       ---- Hữu Vi, trái lại giúp ta càng tăng gia cái Bản ngã của mình.

Tất cả các quan niệm trên đây đều do cái thuyết phản và phục của Lão Tử mà ra cả: “Phản giả Đạo chi động” (反者道之動). Thuyết Vô Vi cũng do đó mà ra. 

--*** Hữu Vi là “đi ra”, là “đi tới”, còn 
           Vô Vi là “trở về”, là “thối lại”.

---*** Vô Vi, không phải là không làm gì cả, mà đừng làm cái gì đến thái quá, 

vì “vật cùng tắc biến, vật cực tắc phản 物窮則變, 物極則反”. Cái gì mà thái quá cũng đều nguy hại cả. 
(Phàm làm việc gì, làm điều gì, xử lý cái gì… cũng nên có giới hạn, vì “Vật cùng tắc biến”: đẩy sự vật đi đến đường cùng thì thế nào nó cũng biến hóa lại khác trước, có khi còn ngược lại với trước nữa. “Vật cực tắc phản”: đẩy sự việc đi đến cùng cực thì chắc chắn sẽ phản lại ngay. Quy luật là thế thôi. –

HatCat 19/04/2016
( sưu tầm )