THƯA VỚI PHỤC HY

( Viết vui về quẻ THÁI và BĨ _ không có ý lạm bàn về DỊCH HỌC. Mong cả nhà châm chước! )



Phục Hy ơi
Người sai con vẽ Hà Đồ
Lũ cuốn ào ào nên Hà Đồ con vẽ ra méo mó
Người sai con đem 64 quái sắp thành từng bộ
Con không xếp quái nào 
vứt hết rồi... 
 mỗi quẻ Thái giữ nguyên
Con phì cười thấy quẻ này Giời dưới - Đất trên
Nghich ngược thế mà lại bảo: Âm Dương thuận lý!
Giời trên đầu - Đất dưới chân đổi là quẻ Bĩ.
“Bĩ cực - Thái lai”  Giời Đất lộn đuôi đầu.

Con ngộ rằng: Lạc Thư - Hà Đồ cùng chui ra từ một lọ mực tầu
64 quẻ loanh quanh cùng một bút lông bôi vẽ . 
Loay hoay Âm Dương _ Ngũ Hành chung một nhẽ
Bát quái dọc ngang_ ngắn dài _xiên chéo khác gì nhau.

Người mắng con: “Ngu lâu
“Bao giờ mới hết phận Ếch ngồi đáy giếng
Chỉ thấy được bầu trời bằng miệng chén
và Thái cực vô căn!”
Con cười nhe răng
Chổng vó lăn kềnh thảm rêu mềm mịn
Che mắt, nút tai mặc tháng đi năm đến
Làm con tép, con tôm lấm bùn hụp lặn thảnh thơi!

* Phúc Hy ơi!
Con cầu xin Người
Nếu nay mai Người vẽ lại Giời
Người hãy vẽ to hoa, lớn quả
Nếu vẽ con người hãy vẽ miệng và bụng nhỏ hơn cái kim thật nhỏ
Để họ khỏi nhồm nhoàm nuốt ráo rào sông núi trái đất thiêng!


************************
Tiên thiên Bát quái
Là hình Bát quái được sắp xếp theo trật tự có tính đối xứng rất rõ. Đối xứng với một hào Âm (vạch đứt) sẽ là một hào Dương (vạch liền). Quẻ Càn ở trên cùng gồm 3 hào dương (3 vạch liền) thì đối xứng dưới cùng là quẻ Khôn gồm 3 hào âm (3 vạch đứt). Quẻ Khảm gồm 1 hào dương nằm giữa 2 hào âm thì đối xứng là quẻ Ly gồm 1 hào âm nằm giữa hai hào dương.

Sự vận động của Tiên thiên bát quái về mặt hình học là khá rõ ràng: ngược chiều kim đồng hồ, cứ thay thế một hào âm bằng một hào dương (hoặc một hào dương bằng một hào âm) từ trên xuống, sẽ cho quẻ tiếp theo phía bên trái.

Hậu thiên Bát quái

Hậu thiên bát quái đặt các quẻ theo trình tự thuận chiều kim đồng hồ là: Càn - Khảm - Cấn - Chấn - Tốn - Ly - Khôn - Đoài, với quẻ Càn nằm ở góc tây bắc, vì phương vị người xưa nghịch với ngày nay - Trên Nam, Dưới Bắc, Phải Tây, Trái Đông (theo Kinh Dịch, Đạo của người quân tử của tác giả Nguyễn Hiến Lê).
Lịch sử
Có nhiều thuyết về sự hình thành của Hậu thiên bát quái:
Thuyết cho rằng Phục Hi khi lập thành các quẻ thì cũng vẽ ra Tiên thiên Bát quái
Thuyết cho rằng Đại Vũ trị thủy mới lấy được Hà đồ, vẽ ra Tiên thiên bát quái

Hậu thiên bát quái thì được cho là do Văn vương nhà Chu vẽ ra khi ở trong ngục Dữu Lý. Lý do tại sao Văn vương vẽ Hậu thiên bát quái theo trật tự không có tính đối xứng vẫn còn là một đề tài để cho các học giả nghiên cứu.
Quê ĐỊA THIÊN THÁI
Tiểu vãn đại lai, cát, hanh (泰: 小往大來, 吉, 亨). (* Đất trên giời dưới)

Giải nghĩa: Thông dã. Điều hòa. Thông hiểu, am tường, hiểu biết, thông suốt, quen biết, quen thuộc. Thiên địa hòa xướng chi tượng: tượng trời đất giao hòa.



Quẻ THIÊN ĐỊA BĨ ( Đấtt dười - Giời trên)
否之匪人, 不利君子貞, 大往小來．

Bĩ chi phỉ nhân, bất lợi quân tử trinh, đại vãng tiểu lai.

Dịch: Bĩ không phải đạo người (phi nhân nghĩa như phi nhân đạo), vì nó không lợi cho đạo chính của quân tử (Tượng của nó là) cái lớn (dương ) đi mà cái nhỏ (âm) lạ

Giải nghĩa: Tắc dã. Gián cách. Bế tắc, không thông, không tương cảm nhau, xui xẻo, dèm pha, chê bai lẫn nhau, mạnh ai nấy theo ý riêng. Thượng hạ tiếm loạn chi tượng: trên dưới lôi thôi.