Ngẫm bài thơ "ĐỒNG KHÔNG QUÊ NGOẠI" của nữ sĩ Bùi Cửu Trường

(Cánh đồng quê ngoại  Bình Điền 25/12/2011)

Đặng Hải Âu  _ Nam Định

Trung thu 2014 -một ngày đáng nhớ, tôi được tham quan triển lãm “Cải cách ruộng đất - Thắng lợi và Sai lầm” tại  Hà Nội. Nét nổi bật trong triển lãm là Đảng đã nhìn vào sự thật, đối mặt với sai lầm quá khứ. Vừa lúc ấy tôi nhận được tập thơ “Hạt Cát “ do nhà sử học Lê Như Huấn trao tặng.

Đọc xong “Đồng không quê ngoại”, với phản xạ tự nhiên của một lão nông trải qua nhiều bất hạnh,  là nhân chứng của CCRĐ và đặc biệt là đã biết sống chứa chan tình người ; Tôi _ Hải Âu đã ấp tác phẩm lên tim mình mà ngân ngấn nước mắt, mà thổn thức, mà đồng hành chia sẻ cùng tác giả... Hãy nghe Thi sĩ họ Bùi tâm sự về gia cảnh nhà ngoại sau khi cơn lốc CCRĐ - trận cuồng phong “ vô tiền khoáng hậu “ập xuống cái gia đình nề nếp ở khu đất xóm Đông của làng Bình Điền địa linh nhân kiệt bên con sông Sắt hiền hoà. Chị viết:

Con tha thẩn qua vườn ruộng cũ 

Nhà ông bà giờ có còn đâu 

Bao đời cuốc bẫm cày sâu

Một cơn xoáy lốc 

Giàn bầu chỏng chơ..

Tôi bâng khuâng rong ruổi chiếc xe đạp về thôn Bình Điền ( Ý Yên _ Nam Định ) gặp Hai thi hữu của mình (người cùng thôn) nói rõ ý định muốn chiêm nghiệm chuyện xưa qua bài thơ " Đồng không quê ngoại " .Thế là chúng tôi lần tìm đến khu đất của Đấng sinh thành Mẫu thân Bùi thi sĩ vơi sự nhạy cảm cuả giới thi nhân, cùng đọc tiếp bài thơ, thấy một cuốn phim không vui trong quá khứ lại hiện  ra :

Ao nước rộng ngày xưa câu cá

Vườn dọc ngang trĩu quả xanh cây

Thế mà bỗng hoá trắng tay

Nhà mình từ bấy đến nay...  không nhà!

Ngược dòng thời gian 60 năm về trước, khi cuôc Cải cách “long trời lở đất”với tiêu chí “ Thà giết nhầm còn hơn bỏ sót”… Gia đình ông bà Ngoại _ một nhà nho tài đức vẹn toàn được "Đội" liệt vào hạng “ có máu mặt” với cơ ngơi đáng nể lúc bấy giờ. Viết tới đây, cô cháu ngoại  cảm thấy đau lòng khi sự thật được phơi bày: 

Cụ tậu ruộng vì chăm lao động 

Ông làm nhà vì lắm nho sinh 

Mấy đời ăn nhịn dể dành

Ai hay thành tội thành tình nhà ta. 

Chị vắt tiếp những giọt thơ hoài niệm xót xa: 

Cái sân họ chia ba , xẻ bảy 

Mấy căn nhà họ lấy đem đi 

Thắt lưng tần tảo sớm khuya 

Tai bay vạ gió chuốc về bỗng dưng.

Bị quy tội mà không biết tội 

Người hy sinh còn cãi nổi ai 

Con ngồi nhìn nắng trải dài 

Nấm mồ cậu , đất gạch phai màu chì…

 Khi sai sót của CCRĐ đến đỉnh điểm, Khi mà vị Trưởng ban Cải cách Ruộng Đất TW xuýt bị “Đội “của làng Hành Thiện (N Đ) Triệu về “ trị tội” thì Bác Hồ của chúng ta càng thấu sai lầm sau những giọt lê xót xa ở hội nghị 10 ( năm 1956) rồi bằng Quyết định sửa sai đã kịp sửa sai đã kịp cứu bao Đảng viên trung kiên thoát hoạ ra pháp trường. Một trang sử không vui đã khép lại dẫu còn đó nỗi trở trăn của nữ sĩ lắm đức nhiều tài Bùi Cửu Trường, chị đã lau nước mắt xót xa tìm về khu đất xa xưa, nơi chị có 7 tuổi thời thơ ấu trong vòng tay của ngoại. Giờ đây trên khu đất phong thuỷ rồng cuốn hổ ngồi, thế phiệt trâm anh ấy là những biệt thự kín cổng cao tường, tìm đâu ra dấu tích xưa của các bậc hiền tài gặp bước truân chuyên khiến chị  nghẹn ngào:

Nhiều lần muốn về quê làng cũ

Đất nhà không, không chỗ dâng hương

Ngàn muôn nhớ, ức vạn thương

Ông bà ở dưới suối vàng có hay?

***

Bài thơ đã khép lại. Chúng tôi ra về mang theo tâm trạng buồn vui đan xen. Đi trên đường lăng phẳng lỳ bê tông, hai ven đường nhà mái bằng, nhà tầng san sát, bất giác hình ảnh của quê hương Bình Điền 60 năm trước cùng với tên tuổi của các bậc “có máu mặt” cụ Hàn Tươm, cụ Lý Vân, cụ Cả Rộ, cụ Lý Đình… lại hiện rõ mồn một. 

Với  cảm xúc đang trào, tôi  mạo muội “NGẪM “ bài thơ này như một nén tâm nhang tưởng nhớ bậc sinh thành thân mẫu đầy phúc đức của chị. Cảm xúc dâng tràn, tôi ứng khẩu đôi câu:

“Bình Điền xưa kia xứ ốc nhồi,

Chiêm khê, mưa thối, nước đầy vơi

Quanh năm lam lũ đời tăm tối

Sáu tháng đi chân, sáu tháng bơi.

Bình Điền hôm nay đổi mới rồi,

Chiêm mùa hai vụ cót đầy vơi

Nhà nhà no ấm, người hạnh phúc

Đường rộng thênh thang, Đảng đổi đời”.

Hai thi hữu của tôi liền hoạ lại:

“Sống giữa quê cha xứ ốc nhồi

Do nghèo cuộc sống lúc đầy vơi

Năm hai vụ chiêm khê mùa thối

Lúa gặt thuyền không, lắm lúc bơi.

Ơn Đảng ngày nay đã đổi đời

Bõ xưa khi nước ắt đầy vơi

Ngày nay đường sạch khô không lội

Hạnh phúc hơn xưa gấp bội rồi”.

Chúng tôi bịn rịn chia tay, mình tôi dừng xe đạp đứng trên cây cầu bê tông còn thơm mùi sơn vắt ngang dòng sông Sắt hiền hoà, lòng vắng lặng cố hình dung con người của Bùi thi sĩ cùng với thế thái nhân tình...

Hồn thơ “Quê ngoại” thật nhớ ghi

Tim ai thổn thức đáng nghĩ suy

...

20/9/2014

Đăng Hải Âu - 71 tuổi

ĐT: 01684147873  Tân Khánh -Vụ Bản _ Nam Định

******************************************************

  Đồng không quê ngoại (23-01-2012)

Đồng không lúa gặt hết rồi
Chỉ còn mấy hạt thóc rơi ngang đường.

Cọng mạ non mọc vương mọc vãi
Xác rạ khô vướng lối bò đi.
Một mình ngồi giữa ruộng quê
Hanh hanh nắng gió bốn bề trống không.

Lòng trào dâng nghẹn ngào nỗi nhớ
Ông bà xưa cấy lúa trồng khoai
Tủi thân mẹ sớm mồ côi
Nửa đời con gái - nửa trời gió sương.

Con tha thẩn qua vườn ruộng cũ
Nhà ông bà, giờ có còn đâu
Bao đời cuốc bẫm cày sâu
Một cơn xoáy lốc... giàn bầu chỏng chơ

Ao nước rộng ngày xưa câu cá
Vườn dọc ngang trĩu quả xanh cây
Thế mà… lại hoá trắng tay.
Nhà mình từ bấy đến nay… không nhà.

Cái sân họ xé ba, chia bảy
Mấy căn nhà họ lấy đem đi
Thắt lưng tần tảo sớm khuya
Tai bay vạ gió chuốc về bỗng dưng.

Cụ tậu ruộng vì chăm lao động
Ông làm nhà vì lắm nho sinh
Mấy đời ăn nhịn dể dành
Ai hay thành tội thành tình nhà ta…

Bị quy tội mà không biết tội
Người hy sinh còn cãi nổi ai
Con ngồi nhìn nắng trải dài
Nấm mồ cậu đất gạch phai màu chì…

Nhiều lần muốn về quê làng cũ
Đất nhà không… không chỗ dâng hương
Ngàn muôn nhớ, ức vạn thương
Ông bà ở chốn suối vàng có hay?!

Bình Điền NAM ĐỊNH 25/12/2011
(mồng 1 tháng chap- giỗ Bà ngoại)